فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعداد صفحه:162

پايان نامه براي دريافت درجه كارشناسي ارشد

رشته مديريت بازرگاني گرايش مالي

فهرست مطالب :

فصل 1-     مقدمه و کلیات طرح تحقیق......................    2
1-1-    مقدمه....................................    3
1-2-    بیان مساله .............    3
1-3-     اهمیت و ضرورت تحقیق.........................    5
1-4-     اهداف تحقیق........................    6
1-5-     سئوال و فرضیه تحقیق............    6
1-6-     روش شناسی تحقیق................    7
1-6-1-    روش تحقیق...........................    7
1-6-2-    جامعه آماری و ویژگی های آن.................................    7
1-6-3 -    متغیرهای تحقیق.....................    7
1-6-4-    روش تجزیه و تحلیل تحقیق....    7
1- 6-5 -    جنبه جدید و نوآوری تحقیق..    8
1-7-     ابزار گردآوری داده ها..........    8
1-8-     تعریف و اصطلاحات و واژه های تحقیق...................    8
1-9-    مشکلات تحقیق....................    9
فصل 2-     مبانی نظری تحقیق...................................    10
2-1    مقدمه................... .........    12
2-2-    مفهوم ریسک و مدیریت آن................... .............    12
2-3-    انواع ریسک................... ...................................    15
2-3-     ریسک تجاری................... ...................................    15
2-3-2 -    ریسک غیر تجاری................... .............................    16
2-3-3-     ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک................... ..    16
2-4-    انواع ریسک های مهم................... ......................    17
2-4-1-    ریسک اعتباری................... ..............................    17
2-4-2-     ریسک بازار................... ...................................    18
2-4-3-     ریسک نرخ ارز................... ...............................    18
2-4-4-    ریسک عملیاتی................... ................................    18
2-4-5-    ریسک نقدینگی................... ...............................    19
2-4-5-1-    ریسک تقدینگی دارایی................... ......................    19
2-4-5-2-    ریسک نقدینگی تامین مالی................... ..................    19
2-4-6-     ریسک قانونی.............................    20
2-4-7-    ریسک نرخ بهره................... ...............................    21
2-4-8-    ریسک کشوری .................    21
2-4-9-    ریسک دولت....................    21
2-4-10-    ریسک انتقال....................    21
2-4-11-     ریسک قیمت...................    21
2-5-    تاریخچه بازارهای آتی.......    24
2-6-    مطالعات انجام شده...........    26
2-7-     مطالعات اخیر....................    27
2-8-    مطالعات داخلی.................    28
2-9-    پوشش ریسک....................    29
2-10-    مزایا و معایب پوشش ریسک..................................    32
2-11-    پوشش ریسک رقبا.............    32
2-12-     سایر نکات........................    32
2-13-     تعریف ایزار مشتقه.............    33
2-14-    ویژگی های قرارداد آتی.....    39
2-15-    فعالان بازار آتی..................    42
2-16-    اهداف پوشش ریسک.........    44
2-17-    چگونگی پوشش ریسک با استفاده از آتی ها............    46
2-18-    تئوریهای پوشش ریسک.....    46
2-18-1-    نرخ بهینه پوششی ریسک.....    46
2-18-2-    تئوری سنتی یک به یک ( ساده یا کامل) .................    47
2-18-3-    نظریه بتا برای پوشش ریسک...................................    48
2-18-4    تئوری پورتفوی پوشش ریسک...............................    49
2-18-4-1    حداقل کردن واریانس..........    49
2-18-4-2    حداکثر کردن مطلوبیت........ ...................................    50
2-18-5-    نرخ بهینه پوششی میانگین – واریانس.........................    52
2-18-6-    نرخ پوششی حداقل سازی ضریب جینی توسعه یافته متوسط.............................    53
2-18-7-    نرخ بهینه پوشش میانگین.......... .......................... ....    54
2-18-8-    نرخ بهینه پوششی حداقل نیمه واریانس تعمیم یافته........    54
2-18-9-    نرخ بهینه پوششی میانگین – نیمه واریانس تعمیم یافته....    55
2-18-10-    نرخ  پوشش شارپ... ...........    56
2-18-11-    پوشش ریسک ایستا و پویا....    57
2-19-    منافع پوشش ریسک............    57
فصل 3-    روش شناسی تحقیق .............    64
3-1-    مقدمه.......    65
3-2-    سریهای زمانی و ویژگی های آنها..............................    65
3-2-1-    مانایی و نامانایی...................    65
3-2-2-    همجمعی..............................    66
3-3-    ارائه مدل.............................    67
3-3-1-    روش حداقل مربعات معمولی....................................    71
3-3-2-    روش خودرگرسیونی برداری....................................    74
3-3-3-    روش تصحیح خطا برداری...    74
3-4-    مطالعات مربوط به ارزیابی کارایی مدل ها....................    77
3-5-    بررسی اثر سررسید و افق زمانی پوشش ریسک...........    78
فصل 4-    تخمین و برآورد مدلها    81
4-1-    مقدمه.................................    82
4-2-    تخمين مدل........................ ............. .....................    83
4-2-1    روش اول مدل سنتي كلاسيك ols...........................    83
4-2-2    روش دوم خودرگرسيون برداري.............................    84
4-2-3    روش سوم مدل تصحيح خطاي برداري......................    91
4-2-3-1-    بررسي مانايي متغيرها و آزمون همجمعي ...................    91
4-2-3-2-    آزمون ريشه واحد براي مانايي متغيرها.........................    91
4-2-3-3-    آزمون همجمعي..................    92
4-3-    كارايي نرخهاي پوششي........    99
فصل 5-    نتيجه گيري    102
5-1-    پيشنهادت...........................    103
5-2-    توصيه بيشتر جهت مطالعه بيشتر.................................    104
پيوستها...............................    142
فهرست منابع........................    105

فهرست جداول :

جدول (2-1) : تقسيم بندي مشتقات....38

جدول (2-2) : نرخ هاي پوششي ايستا..56

جدول (2-3) : مطالعات انجام شده در زمینه مطالعات انجام شده داخلی و خارجی.......61

جدول(4-1): تخمین روش حداقل مربعات معمولی..................83

جدول (4-2): آزمون ریشه واحد در سطح...............................85

جدول (4-3) : آزمونهای همجمعی جوهانسن – جوسیلیوس....93

جدول (4-4) : تخمین مدل تصحیح خطا.................................96

چکیده :

هدف تحقیق حاضر بررسي تاثير قراردادآتي بر ريسك سرمايه گذاري دربورس اوراق بهادارتهران بوده است.

یکی از ویژگی های بازار بورس، نوسانات زیاد قیمتها می باشد که سبب ایجاد ریسک قیمت  می گردد از آنجایی که در اقتصاد ایران بورس و فعالیتهای بورس به عنوان یک ابزار کارآمد در ایران شناخته نشده است و نوسانات قیمت به دلیل شرایط اقتصادی بالا می باشد و ریسک قیمت اثرات منفی بر اقتصاد کشور وارد می کند لذا مدیریت و پوشش این ریسک به وسیله راهکارهای مناسب ضروری به نظر می رسد. یکی از راهکارهای مقابله با ریسک استفاده از ابزار مشتقه مالی و ورود به معاملات کاغذی می باشد که در این تحقیق به آن پرداخته شده است.

در این مطالعه به منظور بررسی نرخهای پوششی و انتخاب بهترین آنها، از قراردادهای آتی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت بورس اوراق بهادار تهران مربوط به سالهای 1389- 1390 استفاده شده است و داده ها به صورت روزانه می باشد. نرخهای پوششی به وسیله برآورد مدلهای حداقل مربعات معمولی (OLS)، ارزش در معرض ریسک (VAR) و مدل تصحیح خطای برداری (VECM) محاسبه شدند.

واژگان کلیدی: قراردادآتي، ريسك سرمايه گذاري، مدیریت ريسك، ابزار مشتقه ، قیمت نقدی ،کارائی پوشش ریسک

مقدمه :

يکي از اهداف اساسي کشورها دستيابي به رشد اقتصادي پايدار و توسعه مي‌باشد. در اقتصاد، سرمايه یکی از ارکان نظام اقتصادی و زیر بنایی بوده و عامل تعیین کننده رشد و توسعه اقتصادی می باشد. علاوه بر عوامل تولید مانند نیروی انسانی، منابع طبیعی، فناوری و مدیریت، تامین سرمایه های مالی از عوامل مهم رشد، بقاء و پایداری عوامل تولیدی ( صنعت و بازرگانی و بخشهای تولیدی ) بوده که بدون این مهم تخصیص منابع به راحتی انجام نمی شود.

   کمبود منابع مالی برای تامین نیازهای سرمایه ای یکی از چالشهای اساسی واحدهای تولیدی   (زیر بنایی) برای کسب و کار می باشد که این امر با دخالت دستگاههای دولتی نظیر سازمان بورس اوراق بهادار و جذب سرمایه های کوچک و به دست آوردن وجوه و منابع مالی عظیم مورد نیاز برای راه اندازی کسب و کارها به عنوان یک مساله جدی به ویژه در کشورهای درحال توسعه مهم بوده و از این طریق امکان پذیر می باشد.

   اگر فرايند به دست آوردن وجوه مورد نياز، مشکل و زمان بر باشد، واحدهای تولیدی از فعاليت اقتصادي منصرف مي شوند. همچنين بدون تامين مالي کافي، فعاليت‌هاي اقتصادي و کسب ‌و کارها هرگز به موفقيت نخواهند رسيد.

   بررسی و پرداختن به روشهای جدید مالی با استفاده از ابزار مشتقه مانند صكوك مرابحه، صكوك مضاربه، صكوك جعاله، صكوك مزارعه، صكوك مساقات و قرارداد آتی راههایی جهت دستیابی به وجوه مورد نیاز بنگاههای تولیدی می باشد.

پژوهش حاضر به بررسی تاثیرات ابزارهای مالی جدید ( قراردادهای آتی ) در بورس اوراق بهادار با بکارگیری روشهای آماری رگرسیون و با استفاده از مدلهای اقتصاد سنجی و OLS ، VAR، ECM در سه حالت پوششی، بدون پوشش و پوشش ساده ریسک ( نرخ بهینه پوشش ریسک( نوسانات قیمت بازار سهام می پردازد.

1-2-بیان مساله

به موازات تغيير در مقررات، ابزارهاي جديدي نيز در واکنش به تغييرات اقتصادکلان و مقررات موجود و جديد بوجود آمده اند. اغلب اين ابزارها هم ريسک بازار را توزيع مجدد کردند و هم باعث انسجام بيشتر بازار با کنار گذاشتن تمايزات بين فعاليتهاي بانکي و بازار بورس يا با اجازه دادن به وام گيرندگان مي‌شوند و دسترسي به بازار را ممکن مي سازند.

امروزه شرایط عدم اطمینان فرآیند تصمیم گیری را به کلی متحول ساخته است تغییرات قیمت کالاهای اساسی، تغییر نرخ ارز ، تغییر نرخ سود بانکی و ... از مواردی هستند که سازمان های امروزی دائماً با آن دست به گریبان هستند بنابراین ریسک جزء لاینفک زندگی بشر است و هر تصمیمی یا عملی دارای نوعی ریسک می باشد، فعالیتهای اقتصادی از این امر مستثنی نبوده و توام با درجه ای از ریسک هستند.

وجود ابزارهای مالی گوناگون در بازار اوراق بهادار، انگیزش و مشارکت بیشتر مردم را در تأمین منابع مالی فعالیت‌های درازمدت به همراه می آورد. تنوع ابزارهای مالی از نظر ترکیب ریسک و بازده، ماهیت سود و شیوه مشارکت در ریسک، گروه های مختلف را به سوی بازار اوراق بهادار جذب میکند. برای ابزارهای مالی می توان سه نقش متمایز در نظر گرفت:

1- اول، ابزارهای مالی وسایلی برای نقل و انتقال وجوه از سهامدارانی که مازاد سرمایه دارند و مایل به سرمایه گذاری هستند، به کسانی است که به این وجوه برای سرمایه گذاری در دارایی های حقیقی نیاز دارند.

2- دوم، ابزارهای مالی انتقال وجوه را به شکلی انجام می دهند که ریسک سیستماتیک مربوط به جریان نقدی ناشی از سرمایه گذاری در دارایی های حقیقی، بین متقاضیان و عرضه کنندگان وجوه، توزیع مجدد شود. ( قهرمانی ، زهرا 1385 )

3- سوم، ابزارهای مالی وسیله ای برای تجمیع به شمار می روند. افزودن و انباشت پس اندازهای خانوار برای تأمین مالی طرح های بزرگ سرمایه گذاری، بدون تجمیع که بخش تفکیک ناپذیر نظام مالی است، امکان پذیر نیست. اگر امکان تجمیع از طریق صدور دارایی های مالی وجود نداشت ، این امکان برای خانوارها پدید نمی آمد که سرمایه‌های خود را تجهیز کنند و در سبد متنوعی از دارایی‌های حقیقی سرمایه گذاری نمایند. ( قهرمانی، زهرا 1385)

ابزار مشتقه نوعی مديريت ريسك در بازارهاي مالي قلمداد مي شوند. اين ابزارها به تناسب رشد و توسعه سرمايه گذاري چه در بازارهاي واقعي و چه در بازارهاي مالي جهت پوشش ريسك سرمايه گذاري رشد پيدا كرده اند. ( قهرمانی، زهرا 1385)

   توسعه ابزارهاي مالي در گسترش بازار با توجه به سرمايه گذاري و تقسيم بندي اوراق بهادار امکان پذیر خواهد بود.

1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق

با توجه به اینکه در هر فعالیت سرمایه گذاری، وجود ریسک امری غیر قابل اجتناب می باشد لذا داشتن ابزارهایی جهت کنترل مدیریت آن اهمیت قابل توجهی خواهد داشت.

امروزه شاهد گسترش روز افزون ابزارهای مالی در جهت کنترل و مدیریت ریسک می باشیم .

     در شرایط امروز کسب و کار، بازارها دچار نوسانات بسیار شدید هستند و این نوسانات منشا بسیاری از انواع ریسک ها می شود. ابداع ابزارهای مالی مختلف جهت پوشش این ریسکها نتیجه احساس ضرورت به برخورداری از ابزارهای خاص جهت منظور مشخص محسوب می شود.

     در کشور ایران نیز شرایط پرنوسان در بازارهای مختلف کسب و کار به خوبی مشهود است و به همین منظور ابداع و بهره مندی از ابزارهای مختلف پوشش ریسک از اهمیت بسزایی برخوردار است.

       مديريت ريسك جهت اعمال كنترل موثر بر ريسك و به حداقل رساندن آن نيازمند ابزارهاي جديد مالي و یا توسعه آن مي‌باشد تا در نهايت امكان ارائه راه‌حل‌هاي متبكرانه براي مسائل و مشكلات مالي فراهم شود. ( یار احمدی، خراسانی 1387 )

   عملکرد بورس اوراق بهادار تهران نشان مي دهد که بازار متشکل سرمايه، در عمل جايگاه واقعي و شايسته خود را در اقتصاد ملي به دست نياورده است؛ به گونه اي که ميانگين سهم منابع تامين شده توسط اين نهاد در مقايسه با تشکيل سرمايه ثابت ناخالص داخلي، از مرز 6/1 درصد فراتر نرفته است.

   اگر بخواهيم بازار سرمايه پيشرفتهاي قابل ملاحظه اي داشته و در دراز مدت به فعاليت اقتصادي خود ادامه دهد بايد بتواند به عنوان يک وسيله موثر و کارا براي بسيج منابع و پس انداز مورد استفاده دولت و بخش خصوصي قرار گيرد.

1-4-اهداف تحقیق

   اهدف اصلی تحقیق:

   تحقیق حاضر با شناسایی ابزارهای جدید مالی و استفاده از ابزار مشتقه و کاربرد آن در بازار سهام و با بکارگیری ارزش در معرض ریسک جهت کاهش ریسک در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد.

هدف های کاربردی:

معاملات مشتقات مالی با اهداف و مقاصد مختلفی انجام می گیرد و معامله گران هر یک با انگیزه مشخص وارد این بازار می شوند. پوشش ریسک نوسانات قیمت سهام بورس یکی از این اهداف است که اغلب فروشندگان سهام از آن بهره می برند و بوسیله آن ریسک نوسانات نامطلوب قیمت را کاهش و پوشش می دهند.

1-5-سوال/ فرضیه تحقیق

سوال اصلی: با استفاده از قرارداد آتی سهام ریسک سرمایه گذاری در سهام کاهش می یابد.

سوال فرعی اول: با طولانی تر شدن سررسید قرارداد آتی ریسک سرمایه گذاری در سهام کاهش می یابد.

سوال فرعی دوم: با طولانی تر شدن سررسید قرارداد آتی کارائی مدل های پوششی ریسک افزایش می یابد.

1-6- روش شناسی تحقیق:

1-6-1-روش تحقیق

روش تحقیق از نوع تحلیلی - توصیفی می باشد که در مباحث تئوریک و مطالعات تجربی تحقیق به روش کتابخانه ای جمع آوری شده است و سپس با در نظر گرفتن ملاحظات و شرایط کشور مدل و الگوی تحلیلی مناسب انتخاب خواهد شد. آزمون فرضیه اول روش OLS و در آزمون فرضیات دوم و سوم روش VAR ، ECM مورد استفاده قرار میگیرد.

1-6-2- جامعه آماری و ویژگیهای آن:

با توجه به موضوع تحقیق، جامعه آماری این تحقیق از بین کلیه شرکتهایی که دارای ویژگیهای ذیل باشند:

الف: در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده باشند.

ب: قرارداد آتی بر روی سهام آنها کاربرد دارد.

ج: دارای بیشترین داده ها در سالهای فعالیت در قرارداد آتی هستند.

تعداد مشاهدات شرکتهای انتخابی بیش از 100 تا می باشد.

1-6-3- متغیرهای تحقیق:

متغیرهای مورد مطالعه در این تحقیق شامل متغیر وابسته ( قیمت نقد یا اسپات) و متغیر مستقل (قیمتهای کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت یا همان قراردادهای آتی) می باشد .

1-6-4- روش تجزیه و تحلیل داده ها:

در این تحقیق، تعداد قراردادهای آتی بهینه به ازای یک واحد دارایی نقد محاسبه می شود و کارایی و مطلوبیت مدل ها مقایسه می گردد. نرم افزارهای بکار رفته در این تحقیق 7 Eviews و Excel   می باشند.

در این تحقیق، با استفاده از نرم افزار ایویوز فرضیه های تحقیق مورد آزمون قرار می گیرد و در نهایت از روش های آماری، VAR ، OLS و ECM استفاده می شود.

1-6-5 – جنبه جدید بودن و نوآوری:

پوشش ریسک بورس اوراق بهادار در کشور ایران موضوع جدیدی است و مطالعات داخلی انجام شده در این زمینه بسیار محدود می باشد. در این تحقیق با استفاده از روشهایی متفاوت از قبیل VAR، OLS و ECM و رگرسیون به بررسی تاثیر مدت قراردادها بر نرخ بهینه پوشش ریسک خواهیم پرداخت و عملکرد این روشها را مقایسه خواهیم کرد.

1-7- ابزار گردآوری داده ها:

برای جمع آوری اطلاعات لازم در خصوص مباحث نظری و پیشینه مطالعات تجربی از روش های کتابخانه ای و اینترنت استفاده شده است. داده های آماری مورد نیاز هم از سایت بورس اوراق بهادار تهران و داده های مربوط از فایلATOS و SAMA گردآوری شده است.

1-8-تعریف اصطلاحات و واژه های تحقیق:

ابزارهای مالی: وسایلی برای نقل و انتقال وجوه هستند.

ابزار مشتقه: ابزار مشتقه(به انگلیسی: Derivative Contract) در مباحث مالی ابزاری است که ساختار پرداخت و ارزش آن از ارزش دارایی پایه و شاخصهای مربوطه نشات می‌گیرد.این ابزار به دارنده آن اختیار یا تعهد خرید و یا فروش یک دارایی معین را می‌دهد و ارزش آن از ارزش دارایی مربوطه مشتق می‌شود. )قهرمانی، زهرا 1385)

قرارداد آتی: قرارداد آتي يا فيوچر قراردادي که در آن خريدار و فروشنده توافق مي کنند ، مقدار معيني از کالاي مشخص را با کيفيت مشخص ، قيمت معلوم ، در زمان و مکان مشخص معامله کنند. يک قرارداد آتي براي يک درجه ، مقدار ، ماه تحويل و قيمت معين منعقد مي گردد.

و...