فهرست مطالب

عنوان ........................................ صفحه

1- پيشگفتار ................................. 1

2- تاريخچه ................................... 2

3- گياهشناسي كانسي........................... 4

4- پراكندگي جغرافيايي ....................... 11

5- خواص درماني .............................. 14

6- قرص كار ديوتون ........................... 19

7- اسانسها منبعي اقتصادي براي كانسي ......... 21

8- طرح تحقيقاتي كاشت كانسي در زرقان .......... 30

9- مطالعه مرفولوژيكي و فيتوشيميايي گياه Tripleuros permum و مقايسه آن با گياه بابونه Matricaria recutita..................... 40

10- كانسي ويتلوف يك محصول نباتي جديد در آمريكا 53

11- كانسي Intybus .............................. 65

12- كانسي endivia............................... 81

پيشگفتار

در جوامع در حال توسعه امروزي، هدف پيشرفت و افزودن بر دستاوردهاي جديد براي غلبه بر مشكلات است. از طرفي وابستگي اقتصادي خود عامل مهم بازدارنده‌اي از تحقيقات بوده، لذا براي رفع اين عامل وبدست آوردن جايگاه مناسب، تلاشهاي گسترده معقول و منطقي تحقيقاتي، براي عموميت بخشيدن به فرهنگ علمي در اين نوع جوامع، لازم و ضروري به نظر مي رسد. چه تحقيق و پژوهش نشان داده است كه پايه واساس هر گونه برنامه ريزي بوده و يكي از اركان مهم اسطوره صنعت و تكنولوژي بشمار مي‌آيد. در همين راستا به خوبي نشان داده شده كه امر تحقيقات در نوآوري ها جايگاه بسزا داشته ونيروي محركه هر كشور مترقي بشمار مي‌رود.

از آنجائي كه گياه درماني شاخه اي از علم پزشكي و داروسازي است و با توجه به ارزش و اهميت گياهان دارويي ونيز مصرف روز افزون آنها كه پايه طب سنتي ايران را تشكيل مي دهد، لذا آشنائي با گياهان داروئي مورد توجه خاص مي‌باشد، چه دانش طب سنتي از قرنها پيش رواج داشته است. در اين برهه از زمان كه با توسعه طرح ژنريك و تغيير نظام دارويي ايران، استفاده از گياهان طبي اهميت ويژه اي يافته، لذا كاشت و ترويج آنها، پايه استفاده از طب سنتي را محكم كرده و رشد دوباره آنرا نويد مي دهد. بنابراين به منظور معالجه بيماران در مقابل داروهاي شيميايي كه اثرات نامطلوبي بر روي انسانها دارد، كوشش گرديده كه از طريق كاشت و تعيين مشخصات بوتانيكي، مراحل فنولوژيكي ، تركيبات شيميايي ، خواص درماني ، مقدار مواد موثره و نيز نحوه بكارگيري آنها در مراحل مختلف رشد، تحقيقات بيشتري انجام گيرد. به همين خاطر نتايج كاشت گياه كاسني كه يكي از گياهان دارويي مهم بوده و از قرنها پيش به صورت مختلف مورد استفاده هاي گوناگوني قرار مي گرفته، ارائه تا علاقمندان را به خصوصيات گياهشناسي و نحوه كاشت اين گياه مهم آشنا ساخته و از اين طريق بتوان در احياي آن كوشا باشيم.

تاريخچه

گياه كاسني از جمله گياهان مفيدي است كه تاريخ استفاده آن به دورانهاي قبل از ميلاد مسيح مي رسد و مصرف آن بين ملل مختلف جهان متداول بوده است، به طوري كه اطباء آن دوران از جمله جالينوس، پلين، ديوسكوريد و عده اي ديگر براي كليه قسمتهاي اين گياه به عنوان درمان و بهبودي بيماريها اهميت زيادي قائل بوده اند و هنوز هم به دليل اعتقادي كه بيشتر مردم به اين گياه دارند آنرا براي مداواي بيماري هاي مختلف مصرف مي كنند كه در اين باره نيز به ويژه در كتابهاي ديگر توصيه هايي شده است و به همين دليل گياه كاسني نه تنها شهرت خود را از دست نداده است، بلكه امروزه علاوه بر جمع آوري گونه هاي وحشي آن، به صورت اهلي نيز كشت مي شود. (1)

مصرف كاسني از قديم الايام بين ملل مختلف معمول بوده و تاريخ استفاده از آن، به قرون قبل از ميلاد مسيح نسبت داده مي شود. شهرت درماني آن در اين زمانها، بيشتر به جهت آن بوده است كه عموم مردم، آنرا گياهي مفيد براي كبد مي دانسته اند. دانشمنداني نظير Dioscoride, Pline و جالينوس، براي آن اثرات درماني متعددي قائل بوده اند، سالاد كاسني را مقوي معده مي دانسته اند وشيره گياه را براي رفع درد چشم و مسموميت ها، به يكديگر توصيه مي نموده اند . پرورش كاسني تدريجاً بعلت زيبايي خاصي كه گياه پس از گل دادن پيدا مي كند، در بعضي باغهاي سطنتي معمول گرديد و توجه مردم نسبت به آن در قرون وسطي زياد شد. از اين زمان به بعد، چون مردم به صفات درماني آن پي برده بودند، آنرا بصورت يك گياه داروئي مفيد و موثر به يكديگر معرفي مي نمودند و چون ظاهر گياه طوري است كه شناختن آن بسهولت امكان پذير است، از اين جهت استفاده از گياه، در طي مدتي كوتاه بين مردم معمول گرديد بطوري كه هنوز هم كاسني شهرت درماني خود را از دست نداده است و بسياري از مردم به اثرات درماني آن اعتقاد زياد دارند و ازآن در رفع بيماريهاي مختلف كه بدان اشاره مي شود استفاده بعمل مي‌آورند. (4)

گياهشناسي كاسني

Cichorum intybus L.

C.caeruleum Cilib, C.commune Pall.

فرانسه : Chicoree sauvage, C.Intybe, Chiocoree commune

انگليسي:  Wild succory, Sucoory , Common Chicory, Chicory

آلماني: Zichorienwegwart, Gemeine Wegwart, Cichorienwurzel

ايتاليائي: C.amara, Radicchio-buono, Cicorea salvatica, Cicoria

فارسي : كاسني – عربي شكوريه (Shikorayah)، سرس (Siris)

گياهي علفي وداراي ساقه اي است كه در حالت وحشي، ارتفاعش به 5/0 تا 5/1 متري مي رسد ولي اگر پروش يابد از دوستر نيز تجاوز مي نمايد. از اختصاصات آن اين است كه ريشه اي قوي، به قطر انگشت، به درازاي 5/0 تا يك متر و به رنگ قهوه اي دارد ولي اگر قطع گردد، رنگ مانند به سفيد نمايان مي سازد. درداخل ريشه آن، شيرابه اي شيري رنگ جريان دارد.

ساقه كاسني، باريك ، استوانه اي و داراي انشعابات كم در ناحيه مجاور راس است بطوري كه منحصراً در قسمتهاي انتهائي ساقه، شاخه‌هائي با حالت فاصله دار از محور اصلي، در گياه ديده مي شود. (4)

كاسني،برگهاي متناوب و پوشيده از تارهاي فراوان در اطراف رگبرگ مياني دارد. شكل ظاهري برگهاي قاعده ساقه آن با بقيه فرق دارد، مانند آنكه در قاعده ساقه، برگها عموماً دراز، منقسم به قطعات عميق دندانه دار و منتهي به يك قسمت انتهائي مثلث شكل است و هر قدر كه به راس ساقه نزديك گرديم، برگها كوچكتر مي شوند و كناره تقريباً ساده و وضع ساقه آغوش پيدا مي‌كنند. گلهاي زيبا و آبي رنگ كاسني، در تابستان از تير تا شهريور ظاهر مي شود و چون به تعداد زياد و به شكل فاصله دار در طول محور دراز ساقه وانشعابات آن شكفته مي گردد از اين جهت منظره بسيار زيبا به گياه مي‌بخشد. (4)

بعضي از پايه هاي اين گياه نيز بتناسب شرايط متفاوت محيط زندگي، داراي گلهائي به رنگهاي سفيد يا گلي مي باشند. (4)