این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد.
مقدمه:زخم فشاری، یک آسیب بافتی است که به واسطه فشار ایجاد می شود و می تواند پوست، عضله، بافت همبند، غضروف و استخوان را درگیر کند. زخم فشاري، يك فرايند دردناك، ناتوان كننده می باشد و سلامتي فرد را با افزايش مرگ ومير و ناخوشي برحسب افزايش طول مدت بستري، افزايش ميزان عفونت و افزايش نياز براي روش هاي جراحي به مخاطره مي اندازد امروزه زخم فشاری پس از سرطان و بیماریهای قلبی عروقی، سومین بیماری پر هزینه محسوب می شود.
.هدف: هدف از این مطالعه، تعیین ميزان بروز زخم فشاري در بيماران در معرض خطر بر اساس مقیاس برادن وپیش بینی کنندگی عوامل مرتبط بر ایجاد آن بود.
مواد و روش ها: این پژوهش یک مطالعه مقطعی از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد نمونه گیری به طورتدریجی بر روی 350 بیمار بستری در بخش های ارتوپدی،آی سی یوها، داخلی اعصاب در مراکز آموزشی درمانی منتخب شهر رشت انجام شد. ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش شامل پرسشنامه 3 قسمتي بود. قسمت اول، فرم ثبت ویژگی های فردي- اجتماعي و طبی، قسمت دوم، فرم ثبت محل هاي شایع برای بروز زخم فشاری، قسمت سوم، مقیاس پیشگویی کننده برادن.داده ها از طریق آزمون های تی، کای دو، فیشر و رگرسیون لجستیک مورد تحلیل آماری قرار گرفت.
نتایج:از 350بیمار مورد مطالعه، 221 بیمار مرد و 129 بیمار زن بودند.و میانگین سنی بیماران 20.54_+77/49 بود.میزان بروز زخم فشاری در این مطالعه 6/22 درصد بوده است. بیشترین میزان بروز زخم فشاری در بیماران بستری در بخش های آی سی یو ایجاد شده بود.شایع ترین محل برای ایجاد زخم فشاری، پاشنه پا(8 درصد)، باسن(7/5درصد)، ساکروم(4/3 درصد) بود.در آنالیز رگرسیون لجستیک احتمال تشکیل زخم فشاری در بیماران دارای ادم، 16/4برابر، در بیماران با میانگین سطح هوشیاری پایین تر، 81/0 برابر، در بیماران دارای بیماری مزمن، 31/2 برابر، در بیماران دارای ترکشن، 24/2 برابر ، در بیماران دارای بی اختیاری مدفوع، 71/2 برابر، در بیماران دارای بی اختیاری ادرار 4/0 برابر، در بیماران با مدت بستری طولانی تر، 17/1 برابر ، در بیماران مسن تر، 02/1 برابر افزایش یافته بود. شانس تشکیل زخم فشاری در درک حسی کاملا" محدود در برابر عدم اختلال حسی 1.71 برابر و در درک حسی کمی محدود 59/3 برابر افزایش یافته بود. شانس تشکیل زخم فشاری در حرکت خیلی محدود در برابر عدم محدودیت در تحرک 82/3 و در برابر کاملا" بی حرکت 97/19 برابر افزایش یافته بود.شانس تشکیل زخم فشاری در زیر مجموعه مشکل بالقوه اصطکاک در برابر عدم مشکل در اصطکاک 47/2 و در زیر مجموعه مشکل 51/6 برابر افزایش یافته بود.
نتیجه گیری: میزان بروز زخم فشاری در ایران مشابه سایر کشور ها می باشد، استفاده از یک روش استاندارد ارزیابی بیمار و توجه به عوامل ایجاد زخم فشاری قبل از بستری می تواند در شناسایی بیماران در معرض خطر و کاهش بروز زخم فشاری تأثیر بسزایی داشته باشد.
پوست وسیع ترین بافت بدن است و حدود 15 درصد وزن بدن را به خود اختصاص داده است. پوست داراي ساختماني پيچيده است و اعمال متعدد و اساسي در بدن انجام مي دهد كه شامل حفاظت فيزيكي و شيميايي، عملكرد حسي، تعادل مايع، تنظيم درجه حرارت، ايجاد واكنش هاي كهيري و حساسيت و بر افروختگي، توليد ويتامينD مي باشند. پوست در بيا ن احساسات نقش داشته و در مفهوم از خود و تصوير ذهني از جسم خويش نيز دخالت مي كند . پس داشتن پوست سالم از جنبه هاي مختلف بسيار مهم مي باشد . تغيير در تماميت پوست خطر ناك است و مي تواند تهديد كننده زندگي باشد . اين امر در افراد سالخورده، افراد بي حركت، ا فراد دچار مشكلات مزمن و افراد بستري در واحد هاي مراقبتي حاد مهم است .زخم هاي فشاري شايع ترين علت اختلال در تماميت پوست هستند (1) .
زخم فشاری يك مشكل شایع و پرهزينه در مراقبت از بيماران مي باشد بروز زخم فشاري يك شاخص كليدي در مراقبت پرستاري محسوب می گردد و به عنوان يك مشكل با ليني مهم در اجرای مراقبت سلامتي مطرح بوده و با مرگ و مير و ناخوشي همراه است (2) .
زخم های فشاری، مسئله ای است كه از دير باز وجود داشته است و قدمت زخم فشاري و درمان آن به اندازه عمر بشر است . مصريان باستان با مشكل زخم فشاري آشنا بوده اند. قديمي ترين دست نوشته موجود در خصوص زخم فشاري متعلق به فابريكوس هيلدانوس[1] است . در این پاپیروس[2] 5000 ساله، يك پزشك مصري زخم فشاري را در يك بيمار ضايعه نخاعي به عنوان زخمي كه درمان نمي شود، توصيف كرده است . در موميايي هاي مصري شواهدي از وجود زخم هاي فشاري مشاهده شده كه با قطعه اي از پوست يك حيوان پوشانده شده بودند و برخي از اين زخم ها حتي در خود نشانه هايي از التيام نيز داشتند . در اروپا در قرن 16 ميلادي جراح فرانسوي امبروز پار[3] زخم هاي فشاري را به عنوان يك بيماري التيام ناپذير كه فقط استراحت، ورزش و يك رژيم غذايي خوب مي توانند در بهبود آن تاثير گذار باشند، توصيف كرد (3) .زخم هاي فشاري سال ها به غلط زخم بستر نامیده می شد، اما پس از درك تاثير فشار در ايجاد زخم فشاري، عبارت زخم فشاری به جای واژه زخم بستر به کار می رود (4) . امروزه زخم فشاری پس از سرطان و بیماریهای قلبی عروقی، سومین بیماری پر هزینه محسوب می شود (5) . هر گونه ضايعه اي كه در اثر فشار مداوم، کشش، نیروی اصطکاک ايجاد شده و منجر به آسیب پوست و بافت هاي زيرين آن شود، زخم فشاری نامیده می شود (6). زخم فشاري، يك فرايند دردناك، ناتوان كننده بوده و سلامتي فرد را با افزايش مرگ و مير و ناخوشي برحسب افزايش طول مدت بستري، افزايش ميزان عفونت و افزايش نياز براي روش هاي جراحي به مخاطره مي اندازد (7). رویکرد علمی به زخم فشاری از قرن 19 آغاز شد (8) .
ساليانه در آمريكا، بیش از 3/1 ميليون بزرگسال دچار زخم فشاری می شوند. میزان شیوع آن متغیر است و به شرایط بالینی بستگی دارد . شيوع آن در بیمارستان ها 38-4درصد و در مراقبتهای طولانی مدت 9/23-2/2درصد و در مراقبتهای در منزل 17-0 درصد است. شیوع زخم فشاری در سالمندان بین 11-3 درصداست(5) . شیوع زخم فشاری در آمریکا از6/13درصد براي بيماران با مدت بستري كم و 1/42 درصدبراي بيماران با بستري طولاني مدت ذکر گردیده است (9) .
شیوع زخم فشاری در بخش مراقبت ویژه بیمارستان های دانمارک4درصد ودربیمارستان های آلمان تا 49درصد می باشد (10) . در سال 2002 میزان شیوع زخم فشاری در بیمارستان های اروپایی حدود 1/ 18 درصد برآورد شده است. و زخم فشاری درجه 2،3 و 4 در بیمارستانهای آمریکا 11-3 درصد و در بیمارستان های هلند 8/11-6/7 درصد برآورد شده است (5) .
افراد سالمندی که برای انجام اعمال ارتوپدی(نظیر تعویض مفصل ران و درمان شکستگی استخوان های دراز) در بیمارستان بستری می شوند با میزان بروز 66 درصد و بیماران بستری در بخش های مراقبت ویژه با میزان بروز 33 درصد بیش از بیماران دیگر در معرض خطر ابتلا به زخم فشاری قرار دارند(4).
بیماری و مرگ ومیر با زخم فشاری رابطه معنی داری دارند . میزان مرگ در بیماران دارای زخم فشاری،
6-2 درصد بیش از بیماران فاقد زخم است. شایع ترین علت مرگ در بیماران دارای زخم فشاری مزمن، نارسایی کلیه و آمیلوئیدوزیس[4] و در افراد دارای زخم فشاری حاد، وجود بیماریهای همراه یا سپسیس[5]
می باشد (11) . در بیماران با سابقه تشکیل زخم فشاری، میزان بروز زخم فشاری مجدد در طی یک دوره 6 ماهه، 26 درصد افزایش می یابد. بهبود زخم فشاری در بیماران دچار بیماری های مزمن در بعضی از موارد یک سال طول کشیده است(4). در مطالعه ریحانی کرمانی و حقیری( 1386 (، میزان بروز زخم فشاری در بخش مراقبت های ویژه جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات بیمارستان باهنر کرمان، 22.7درصد بوده است (12) . تقریبا"60 - 57 درصد زخم های فشاری در بیمارستان در دو هفته اول بستری شدن رخ میدهد و 70 درصد آن در افراد بالای 70 سال ایجاد می شود . 95 درصد زخم های فشاری در اندام های تحتانی ایجاد می شود، 36 درصد زخم های فشاری در ساکروم[6] و 30 درصد در پاشنه تشکیل می شود (5) .درکشورهای پیشرفته که امید به زندگی افزایش یافته است، میزان بروز زخم فشاری نیز افزایش یافته است (13) .
بیماران بد حال بستری در بخش های ویژه مستعد ایجاد زخم فشاری ناشی از بی تحرکی و تماس مکرر با عوامل خطر مرتبط با توسعه زخم فشاری می باشند (14). در بخش مراقبت ویژه به ازای هر روز اتصال به دستگاه تهویه مکانیکی، خطر ایجاد زخم فشاری 2/4 درصد افزایش می یابد (15) .
از لحاظ اقتصادي، درمان يك زخم فشاری در ایالات متحده آمریکا 2731 دلار و كل هزينه براي پذيرش يك بيمار براي درمان زخم فشاری 37288 دلار مي باشد. به طور كلي زخم فشاری، سا ليانه هزينه‌ای معادل 2/2 تا 6/3 ميليارد دلار را به سيستم بهداشتي تحميل مي‌كند (9). کیرمن و مولنار(2006) بیان می‌کنند که زخم های فشاری2.2 میلیون روز کاری بیمارستانی به نظام مراقبت درمانی ایالات متحده آمریکا تحمیل می‌کنند(4).هرساله‌درآمریکا5/2میلیون زخم فشاری در بخش حاد، تحت درمان قرار می‌گیرند (16) .
در آمریکا هر زخم فشاری، علاوه بر ایجاد درد، مستقل از سایر عوامل خطر، حداقل چهار روز به طول بستری بیمار افزوده و خطر ابتلاء به عفونت بیمارستانی را 25 درصد افزایش می دهد . بیماران دارای بی اختیاری مدفوعی، 22 برابر بیش از سایر بیماران در معرض خطر ایجاد زخم فشاری هستند و هرگاه بی حرکتی هم به مشکل بی اختیاری افزوده شود، خطر ایجاد زخم فشاری به 37 برابر افزایش می یابد. شیوع زخم فشاری در بخش مراقبت ویژه متغیر بوده و حدود 41 – 14 درصد می باشد و میزان بروز آن 56-1درصد می باشد. که این مقادیر 3-2 برابربیماران بستری در سایر بخش های بیمارستانی می باشد (17).
اغلب بیماران بستری در بخش مراقبت ویژه از نظر فعالیت فیزیکی و جنبش محدودیت دارند و به دلیل کاهش توانایی در تغییر وضعیت خود در معرض فشار طولانی مدت و شدید می باشند . مسئله دیگری که این بیماران با آن مواجه هستند، کاهش درک حسی در نتیجه بیهوشی و دریافت آرام بخش ها می باشد. درک حسی با سطح هوشیاری وحس پوستی ارتباط دارد . بیمار ممکن است نتواند درد ناشی از فشار شدید را درک کرده و به طور مستقل تغییر وضعیت دهد یا درخواست تغییر وضعیت کند (17) . با ایجاد هر یک زخم فشاری، تراکم کار پرسنل بخش مراقبت ویژه تا50 درصد افزایش می یابد. افزایش تراکم کاری در بخش مراقبت ویژه و افزایش مدت اقامت در بیمارستان، علل اصلی هزینه های مربوط به درمان زخم فشاری هستند. 65 درصد هزینه های اضافی زخم فشاری در بیمارستان های آموزشی آمریکا به دلیل بستری شدن طویل مدت در بیمارستان است و 25 درصد مربوط به مراقبتهای پرستاری،7درصد مربوط به وسایل مخصوص مثل تخت و تشک و 3 درصد باقیمانده به دلیل مصرف داروها ، پانسمان ها و فیزیوتراپی و رژیم های غذایی است (5) .
مناطق مستعد زخم فشاري شامل نواحي خاجي، تروكانتر بزرگ[7]، پاشنه، زانو، قوزك، برجستگي داخلي درشت ني، سر استخوان نازك ني ، كتف وآرنج مي باشد. شايع ترين محل بروز زخم فشاري، ساكروم با 49- 30 درصد و سپس پاشنه ها با 36- 19 درصد مي باشد به طور كلي، 60 درصد زخم ها در منطقه لگن اتفاق مي افتد (9). به ندرت زخم فشاری در بینی ، گوش ها، لب ها، دیده می شود (5) .
بیش از 100 عامل خطر برای ایجاد زخم فشاری در بیمارستان های عمومی در متون مختلف شناسایی گردیده است (15) . عوامل بالقوه زمينه ساز بروز زخم فشاری در فرد به صورت عوامل داخلي كه شامل سوءتغذيه، اختلال نرولوژيك، كاهش حركت و فعاليت ، افزايش سن، بي اختياري ها ، رطوبت پوست ، وضعيت ذهني، وضعيت پوست و مصرف داروها مي باشد. عوامل خارجی كه شامل فشار، اصطكاك و نيروي كششي مي باشد. مهمترين عامل خارجي ايجاد زخم فشاری، فشار مي باشد. هرگاه در مدت زماني بيش از 2 ساعت فشار موجود بر عروق كاپيلاري شريان ها در نقطه اي به 70 ميلي متر جيوه برسد زخم فشاري ايجاد مي شود كه انسداد جريان خون، لنف ، محروميت بافت از اكسيژن و مواد غذايي ، اختلال در دفع مواد زائد سلولي و در نهايت مرگ سلولي ايجاد مي شود ( 18) .
زخم فشاري همراه با درد، مشکلات روحی، از دست دادن عملكرد، باعث افزايش میزان بروز عفونت شده و به طور معناداري هزينه هاي اقتصادي را افزايش مي دهد و طول مدت بستري در بيمارستان را طولاني تر مي كند.و بنابراين مؤثرترين اقدام براي زخم فشاری، جلوگيري از گسترش آن مي باشد (19و24).
در مطالعه بلورچی فرد و دیگران(1388) میزان بروز زخم فشاری در بیماران بستری در بخش های ارتوپدی در بیمارستان های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، 13.9 درصد بوده است (13) .
در مطالعه اکبری ساری و همکاران( 1389 ( میزان بروز زخم فشاری در بخش مراقبت های ویژه در بیمارستان های آموزشی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران از 7 /3 درصد(در بین بیماران مبتلا به توده ناحیه سر و گردن) تا 44 درصد(در بیماران مبتلا به عفونت) متغیر بود(20) .
در مطالعه مانزانو[8]و همکاران، که تحقیق کوهورت آینده نگری را با هدف تعیین میزان بروز زخم فشاری و عوامل خطر مرتبط بر ایجاد آن در بیماران تحت تهویه مکانیکی در بخش های مراقبت های ویژه کشور اسپانیا (9 بخش مراقبت ویژه در 5 بیمارستان )در سال 2001 طی دو دوره 5 ماهه در تابستان و زمستان را انجام دادند،میزان بروز زخم فشاری 0 تا 29 درصد بوده است. افزایش طول مدت بستری در بخش مراقبت ویژه با عوامل خطر بیشتری برای ایجاد زخم فشاری،همراه می باشد . میزان بروز زخم فشاری در فصل زمستان 4 برابر بیشتر از فصل تابستان می باشد. تاکنون هیچ مطالعه ای از تاء ثیر فصل ها بر میزان بروز زخم فشاری منتشر نگردیده است. یافته های این مطالعه نشان داد که بین سن بالاتر و شیوع زخم فشاری رابطه معناداری وجود دارد. تغییر وضعیت دادن بیماران در بخش مراقبت های ویژه اغلب مشکل بوده و به طور بالقوه خطرناک است و آموزش در این زمینه به پرسنل همیشه انجام نمی گردد(15).
به دليل بالا بودن هزينه درمان و پي آمدهاي نامطلوب زخم فشاری، اولين اقدام پيشگيري از بروز زخم فشاری مي باشد. چرا كه اغلب آن ها قابل پيشگيري می باشد. پيشگيري مستلزم شناخت صحيح بيماران در معرض خطر با استفاده از ابزار مناسب و ارائه مراقبت پرستاري صحيح و كافي و استفاده از وسايل مناسب مي باشد (21) . ابزار مفید برای پیش بینی زخم فشاری باید حساسیت و ویژگی بالا، ارزش اخباری خوب و قابلیت استفاده آسان در عمل داشته باشد. در مجموع، بهترین ابزار پیش بینی کننده زخم فشاری در بیماران بستری، ابزار برادن[9] می باشد. این ابزار دو علت اساسی ایجاد زخم فشاری یعنی علت و شدت زخم، تحمل بافت نسبت به فشار را توضیح داده است (5) .
سوزنی و همکاران مطالعه ای با هدف تعیین و مقایسه ابزار های پیشگویی کننده برادن و واترلو و همچنین تعیین نقطه برش این ابزار ها در تشخیص زخم فشاری بر روی 1864 بیمار بستری در بخش داخلی، مراقبت های ویژه، داخلی مغز و اعصاب، جراحی مغز و اعصاب و ارتوپدی در سال 1388-1387 انجام دادند. نتایج بررسی انجام شده نشان داد که پایایی معیار برادن برابر 83 درصد و معیار واترلو برابر 40 درصد می باشد. که در مورد معیار برادن، پایایی محاسبه شده مناسب می باشد. برای بررسی اعتبار دو معیار ارزیابی خطر، از نمودار راک[10] به منظور تعیین حساسیت و ویژگی های معیار فوق استفاده گردید . بهترین حساسیت و ویژگی برای معیار برادن در نقطه تشخیصی 5/18(کمتر از 18) برابر 92 درصد و 74 درصد می باشد. برای معیار واترلو در نقطه تشخیصی 5/12(بالاتر از 13) دارای حساسیت 69 درصد و ویژگی 78 درصد می باشد. در مجموع، نتایج مطالعه نشان داد که معیار برادن نسبت به معیار واترلو دارای حساسیت و ویژگی بالاتری می باشد و ابزار معتبری برای غربالگری زخم فشاری در بیمارستان می باشد. از طرفی از معیار برادن می توان در بیماران مختلف( اعم از بیماران دارای زخم فشاری حاد و مزمن و در مراکز مراقبتی متفاوت) استفاده کرد.این ابزار موءثرترین نمره دهی را دارد. نیاز به وقت کمتری دارد. و شامل عوامل خطری است که کاملا" عینی و کاربرد آن آسان است اما معیار واترلو حساسیت بالایی دارد ولی ویژگی آن خیلی پایین است. این باعث نتایج مثبت کاذب می شود. چون به طور کاذب بیماران را در معرض خطر نشان می دهد، با به کار گرفتن اقدامات پیشگیری کننده برای این بیماران باعث اتلاف هزینه، منابع و نیروی انسانی می‌شود. از طرفی برای استفاده از معیار واترلو نیاز به دسترسی به اطلاعات پزشکی بیمار و سابقه بیماری وی نیز هست.اما لازم است ارزیابی پوست برای مشاهده زود هنگام علایم آسیب پوستی به طور منظم همزمان با معیارهای فوق انجام شود (45).
پرستار اولين كسي است كه در صورت آگاهی و دقت مي تواند با بررسي و اقدامات مناسب از وقوع اكثر زخم هاي فشاري پيشگيري نمايد (22) .