چکيده

گذران اوقات فراغت يكي از نيازهاي جامعه انساني است. از اينرو روستاهاي پيرامون شهرهايکي از مقاصد اکوتوريسمي است که اساسا بر پايه جاذبه هاي طبيعي استوار است. از سوي ديگر روستاهاي اطراف شهرها بطور روزافزوني با ساخت خانه هاي دوم و رشداينگونه گردشگري روبرو مي باشد. از آن جا که، گسترش اين پديده با محيط طبيعي و فعاليت اقتصادي-اجتماعي رابطه اي متقابل دارد؛ مي تواند؛ آثار و پيامد هاي مثبت و منفي در نواحي روستايي داشته باشد. روستاهاي ايرا و نيکنامده در دهستان لواسان بزرگ، در دامنه جنوبي البرز به واسطه طبيعت زيبا، باغات سرسبز، وجود رودها، آب و هواي مطلوب داراي شرايط مناسب براي رشد اکوتوريسم، و با گسترش روند شهر گريزي موقت و دائمي  جاذبه ي فراوان براي ايجاد خانه هاي دوم توسط شهروندان کلان شهر تهران دارد. شكل گيري خانه هاي دوم با توجه به تاثيراتي كه اين پديده از ابعادمحيط زيستي، اجتماعي، اقتصادي و كالبدي در روستاها بر جاي خواهد گذاشت؛ مي تواند بر اکوتوريسم نيز تاثير گذار باشد. بنابراين در اين تحقيق سعي شده است اثرات خانه هاي دوم و گسترش آن بر اکوتوريسم منطقه  مورد نظر، مورد بررسي قرار گيرد. به اين منظور ابتدا به معرفي و پيشينه اي از خانه هاي دوم در جهان وايران، و تعاريفي از اکوتوريسم و تهديد ها و فرصت هاي آن پرداخته شده سپس با بررسي شاخص ها يي که با گسترش خانه هاي دوم تاثير پذيرند و اثر مستقيم بر اکوتوريسم دارند به اثبات فرضيه ها از طريق پرسشنامه ها جمع آوري شده است. براي پاسخگويي به سوالات پژوهش و نتيجه گيري از روش هاي آماري و آزمون هاي متفاوت با استفاده از نرم افزارSPSS به نحوي که ذکر مي شود، استفاده گرديد: جهت بررسي نرمال بودن داده ها از آزمون کلموگروف-اسميرنوف و از آزمون کای دو و تی تک نمونه ای جهت بررسي فرضيات پژوهش استفاده شده است. . نتايج تحقيق نشان مي دهد گسترش خانه هاي دوم اثرات منفي بر جنبه هاي محيطي زيستي، اجتماعي وکالبدي منطقه مورد مطالعه گذاشته است. وباعث کاهش جذب اکوتوريست ها مي شود.

کلمات کليدي: خانه هاي دوم، اکوتوريسم، دهستان لواسان بزرگ، روستاي ايرا ونيکنامده.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                     صفحه

فصل اول :کليات تحقيق 1

1-1-مقدمه 2

1-2- بیان مساله 2

1-3- ضرورت و اهميت تحقيق 4

1-4- اهداف تحقيق 6

1-5- سئوال هاي تحقيق 6

1-6- فرضيه ها 6

1-7- تعريف واژگان اختصاصي 6

1-7-1- تعريف خانه هاي دوم 6

1-7-2- تعريف اکوتوريسم 7

1-7-3-  دهستان لواسان بزرگ 7

1-8- پيشينه  تحقيق 7

فصل دوم :مباني نظري 10

2-1- مقدمه 11

2-2-1-انواع اکوتوريست 13

2-2-2- اصول اکوتوريسم 13

2-2-3-اهداف اکوتوريسم 14

2-2-4- اهميت اکوتوريسم 14

2-2-5- فرصت ها و تهديدات اکوتوريسم 15

2-2-5-1- فرصتهاي اکوتوريسم 15

2-2-5-2- تهديدات اکوتوريسم 15

2-3- اکوتوريسم در روستا 16

2-4- تعريف و مفهوم خانه هاي دوم 19

2-5- مهمترين زمينه ها و عوامل کششي، انگيزشي و يا رانشي گسترش خانه هاي دوم در نواحي روستايي 22

2-5-1- تفاوت آب و هوايي و جغرافيايي 22

2-5-2- مهاجرت هاي روستايي- شهري 22

2-5-3- آلودگي محيط زيست و ازدحام بيش از حد جمعيت در شهر ها 23

2-5-4-  بهبود راه هاي ارتباطي و افزايش برخورداري از خودروي شخصي 23

2-5-5-  شهر گريزي و گسترش خانه هاي دوم 23

2-6- تاريخچه خانه هاي دوم 24

2-6-1-  جهان 24

2-6-2-  ايران 26

2-7- اثرات خانه هاي دوم بر نواحي روستايي 29

2-7-1- اثرات زيست محيطي 31

2-7-1-1- آلودگي هوا و صوتي 31

2-7-1-2- آلودگي آب رودخانه ها 31

2-7-1-3- از بين بردن پوشش گياهي 32

2-7-1-4- تخريب و تغيير چشم انداز طبيعي 32

2-7-1-5- تخريب محيط زيست و منابع طبيعي 32

2-7-2- اثرات اجتماعي و فرهنگي 33

2-7-2-1- افزايش سطح آگاهي و دانايي مردم ناحيه 33

2-7-2-2- تضاد و دو گانگي اجتماعي و فرهنگي بين گردشگران و روستاييان 33

2-7-2-3- الگو برداري از شيوه زندگي گردشگران 33

2-7-2-4- تاثير بر روند مهاجرت روستاي-شهري 34

2-7-2-5- تضعيف فرهنگ محلي و سنتي 34

2-7-2-6- کاهش امکان ساخت مسکن براي مردم محلي 35

2-7-2-7- کاهش انسجام اجتماعي 35

2-7-2-8- افزايش ناهنجاري اجتماعي 35

2-7-3- اثرات اقتصادي 35

2-7-3-1-  افزايش قيمت زمين 36

2-7-3-2- افزايش قيمت کالا و خدمات 36

2-7-3-3- ايجاد اشتغال و درآمد 36

2-7-3-4- منسوخ شدن فعاليت کشاورزي 37

2-7-3-5- افزايش هزينه زندگي 37

2-7-3-6- کمک به فراهم شدن خدمات زير بنايي 37

2-7-3-7- افزايش رفاه عمومي مردم روستا 37

2-7-3-8- افزايش اختلاف درآمد بين روستائيان 38

2-7-4- اثرات کالبدي 38

2-7-4-1-  تغيير کاربري باغات و مزارع 38

2-7-4-2-  تبديل باغات مثمر به ساختمانهاي مسکوني 39

2-7-4-3-  تغيير در بافت و ساخت روستا 39

2-7-4-4-  تجاوز به حريم رودخانه ها و اراضي ساحلي 39

2-7-4-5-  تغيير چشم انداز روستايي 39

فصل سوم: منطقه مورد مطالعه روش تحقيق 42

3-1- مقدمه 43

3-2-قلمرو تحقيق 43

3-2-1-قلمرو موضوعي 43

3-2-2- قلمرو زماني 43

3-2-3- قلمرو مکاني 43

3-2-3-1- جغرافياي طبيعي دماوند 43

3-2-3-1-1- موقعيت 43

3-2-3-1-2-ناهمواريها 44

3-2-3-1-3- آب و هوا 45

3-2-3-1-3-1- كوير يا دشت كوير 45

3-2-3-1-3-2- رشته كوه هاي البرز 45

3-2-3-1-3-3- بادهاي مرطوب و باران زاي غربي 45

3-2-3-1-3-4- سه بخش اقليمي استان تهران 45

3-2-3-1-4- خصوصيات جغرافيايي شهرستان شميرانات 46

3-2-3-1-4-1- ساختمان زمين شناسي 47

3-2-3-1-4-2- ناهمواري ها 47

3-2-3-1-4-2-1 گسل هاي مهم 49

3-2-3-1-4-3- اقليم 49

3-2-3-1-5- خصوصيات انساني شهرستان شميرانات 50

3-2-3-1-5-1- تقسيمات كشوري 50

3-2-3-1-5-2- جمعيت و توزيع جغرافيايي آن 51

3-2-3-1-5-3- خصوصيات اقتصادي 52

3-2-3-1-5-3-1 فعاليت هاي اقتصادي 52

3-2-3-1-5-3-1-1- كشاورزي 52

3-2-3-1-5-3-1-2- صنعت و خدمات 53

3-2-3-1-5-4- جاذبه هاي گردشگري در شهرستان شميرانات 53

3-2-3-1-5-4- 1- جاذبه هاي طبيعي 53

3-2-3-1-5-4- 2- جاذبه هاي انساني 55

3-2-3-1-6- بخش لواسانات 57

3-2-3-1-6-1- شهرها 57

3-2-3-1-6-2- دهستان ها 57

3-2-3-1-6-3- پيشينه 58

3-2-3-1-6-4 - جمعيت 58

3-2-3-1-6-5- مردم 58

3-2-3-1-6-6- جاذبه هاي طبيعي و گردشگري 59

3-2-3-1-6-7- چشمه هاي بخش لواسانات 60

3-2-3-1-6-8- دهستان لواسان بزرگ 61

3-2-3-1-6-9- روستاهاي داخل محدوده لواسان بزرگ 62

3-2-3-1-6-10-  ريشه‌شناسي 63

3-2-3-1-6-11-  زبان گفتاري 63

3-2-3-1-6-12- خاندان‌هاي بومي و اصيل لواسان بزرگ 63

3-2-3-1-6-13-محصولات کشاورزي 64

3-2-3-1-6-14- مسيرهاي دسترسي به لواسان بزرگ 64

3-2-3-1-6-15- آثار توريستي، باستاني و ملي منطقه 64

3-2-3-1-6-16- ايرا (لواسان) 66

3-2-3-1-6-17- نيکنام‌ده (لواسان) 67

3-3-داده های مورد استفاده 68

3-4-شاخص های تحقیق 68

3-5- مراحل انجام تحقیق 70

3-6- روش شناسی تحقیق 70

3- 7-جامعه آماري 71

3 -8- روش نمونه گيري 71

3-9- حجم نمونه 71

3-10- روش جمع آوری اطلاعات 73

3-11-روايي ابزار تحقیق 73

3-12- آزمون پايايي پرسشنامه 74

3-14- روش تجزيه و تحليل داده ها 77

فصل چهارم: یافته های تحقیق 78

4-1- مقدمه 79

4-2-تجزیه تحلیل پرسشنامه 80

4-2-1. جنسیت 80

4-2-2. تاهل 81

4-2-3. میزان تحصیلات 82

4-2-4. سن 83

4-3. چگونگی توزیع متغیرهای پژوهش بر اساس شاخصهای مرکزی، پراکندگی و شکل توزیع 84

4-4. بررسی نرمال بودن متغیرها 86

4-5. فرضیه های پژوهش 88

فصل پنجم: آزمون فرضیات و نتيجه‌گيري 99

5-1-نتيجه گيري 100

5-2- پیشنهادات 101

5-2-1- پیشنهادات اجرایی 101

5-2-2- پیشنهادها برای تحقیقات آتی 103

منابع: 104

فهرست جداول

جدول2-1- اثرات خانه هاي دوم در ابعاد زيست محيطي، اجتماعي، اقتصادي و کالبدي 40

جدول3-1- تقسيمات کشوري شهرستان شميران 51

جدول3-2- شاخص هاي تحقيق......................... 69

جدول 3-3 جدول مقادير آلفاي کرونباخ براي شاخص هاي پژوهش   76

جدول 4-1- توزيع فراواني افراد پاسخ دهنده از نظر جنس 80

 جدول 4-2-توزيع فراواني افراد پاسخ دهنده از نظرتاهل  81

 جدول 4-3- توزيع فراواني افراد پاسخ دهنده از نظرمیزان تحصیلات . 82

جدول 4-4- توزيع فراواني افراد پاسخ دهنده ازسن... 83

جدول 4-5-شاخص های مرکزی،پراکندگی وتوزیع متغییرهای پرسشنامه ساکنین روستا........................................... 85

جدول 4-6- شاخص های مرکزی،پراکندگی وتوزیع متغییرهای پرسشنامه مسئولین روستا................................... 86

جدول 4-7-آزمون کولموگروف اسمیرنوف متغییرهای پژوهش 87

جدول 4-8-توزیع فراوانی پاسخ سئوالات مربوط به تاثیرات زیست محیطی از دید ساکنین روستا................................ 88

جدول 4-9- توزیع فراوانی پاسخ سئوالات مربوط به تاثیرات زیست محیطی از دید مسئولین روستا............................ 90

جدول 4-10- توزیع فراوانی پاسخ سئوالات مربوط به تاثیرات اجتماعی از دید ساکنین روستا................................ 91

جدول 4-11- توزیع فراوانی پاسخ سئوالات مربوط به تاثیرات اقتصادی از دید ساکنین روستا................................ 93

جدول 4-12- توزیع فراوانی پاسخ سئوالات مربوط به تاثیرات اقتصادی از دید مسئولین روستا .............................. 94

جدول 4-13- توزیع فراوانی پاسخ سئوالات مربوط به اثرات کالبدی از دید ساکنین روستا.................................... 95

جدول 4-14- توزیع فراوانی پاسخ سئوالات مربوط به اثرات کالبدی از دید مسئولین روستا................................... 97

فهرست اشکال

شكل2-1-اکوتوريسم به مثابه يک فرصت 15

شکل2-2- تهديدات بالقوه ي اکوتوريسم 16

شکل 3-1 تقسیمات کشوری استان تهران............... 46

شکل 3-2- نقشه دهستان لواسان بزرگ................ 62

شکل 3-3- روستاي ايرا در دهستان لواسان بزرگ ...... 66

شکل3-4- خانه ويلايي در روستاي ايرا  .............. 67

شکل3-5- خانه ويلايي در روستاي ايرا ..............  67

شکل3-6- روستاي نيکنامده از دهستان لواسان بزرگ  .. 68

شکل3-7- نقشه روستای ایرا ونیکنامده............... 68

شکل3-8-نمودارمراحل انجام تحقیق................... 70

 نمودار 4-1-وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر جنس 81

 نمودار 4-2- وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظرتاهل 82

نمودار 4-3- وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظرمیزان تحصیلات 83

نمودار4-4- وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظرسن ..... 84